انتظار فرج از منظر قرآن و ائمه اطهار(ع)

از منظر قرآن کریم، انسان به زمین نیامده که در زمین بماند؛ بلکه آمده تا مسیر حرکت به سوی خدا را طی کند و به مقام شایسته خویش که همان مقام خلیفة الهی است برسد؛ یعنی مظهر صفات خدا گردد.

بی گمان شادابی، نشاط و پویایی انسان در طول زندگی فردی و اجتماعی، مرهون نعمت امیدواری اش به آینده است. و آنگاه که دورنمای آینده از زلال دریافت های وحیانی و سخنان معصومان نشأت گرفته باشد، همواره انسان در مسیر تکامل و تعامل معقول قدم می گذارد و از همین روی اقتداری مؤمنانه را در دوران انتظار تجربه می کند. تجربه ای که برای او امنیت در سایه صلح جهانی و توسعه در سایه عدالت خواهی و در یک کلمه اقتدار در سایه ایمان را به دنبال دارد.

انتظار فرج را انتظار قدرت اسلام می دانیم. چنین انتظاری است که بالاترین عبادت ها است. چرا که به انسان حرارت و شوق، تحرک و جوشش، مسئولیت و تعهد، عشق و امید و عزت و سرافرازی می دهد.

انتظار در درجه نخست ویژه حیات و زندگى است . ماهیت زندگى انسان با انتظار و امید به آینده عجین شده است به گونه اى که بدون انتظار ، زندگى مفهومى ندارد و شور و نشاط لازم براى تداوم آن در کار نیست .

حیات حاضر و کنونى ظرف پویایى ، تلاش و حرکت به سوى فردا و فرداهاست ، و این چنین پویایى و حرکتى بدون عنصر (( انتظار )) ممکن نیست ؛ زیرا احتمال معقول بقا و پایدارى و امید به تداوم حیات است که به زندگى کنونى معنا و مفهوم مى بخشد ، و پویایى و نیروى لازم براى ادامه آن را تأمین مى کند. از این رو است که ماهیت زندگى با انتظار پیوستگى ناگسستنى دارد.

هر انسان زنده اى که در انتظارهاى خویش ، به تداوم حیات مى اندیشد و بقاى خویش را انتظار دارد ، تمام حرکت و سکون خود را در راستاى این انتظار و در جهت متناسب با تداوم حیات قرار مى دهد. و لذا در روایات اسلامى مى بینیم که انتظار فرج از افضل اعمال امت پیامبر شمرده شده است.

مسئله صبر و انتظار براى ظهور و انقلاب جهانى حضرت مهدى ( عج) از جمله مسائلى است که دشمنان و مخالفان آن، گاه در صدد تحریف آن برمى آیند و آن را به عکسِ مفهوم حقیقى نشان مى دهند. انسان امروز بیش از آن که نیازمند تسخیر عالم هستی باشد، نیازمند داشتن ایده ای سترگ برای آینده ای روشن و الهی است. ایده ای که توان مبارزه با دشمنان دورن و بیرون را به انسان بدهد.

دراین مقاله ضمن بررسی مفهوم انتظار، ضرورت انتظار، علامت ظهور قائم(عج) و مفهوم انتظار از منظر مقام معظم رهبری، آیت الله خامنه ای به ارائه سند آیات وحدیث در مورد مهدویت و انتظار فرج درسیره قرآن و ائمه اطهار(ع) پرداخته شده است.

واژهای کلیدی : مهدویت، انتظارفرج ، قرآن ، آموزه های اسلامی ، ظهور، ائمه اطهار(ع)، حضرت مهدى

* مقدمه:

سخن گفتن از وجود مقدس امام زمان(عج) کاری است دشوار. اما هرکسی به فراخور استعداد و شایستگی اش نسبت به آن حضرت اظهار علاقه نموده و ابراز عشق می کند. چرا که هر انسانی فطرتاً تشنه عدالت و سعادت و کمال است و همه آن را در وجود شخصیتی والا و از قبیله نیکان می داند و انتظار روزی را می کشند که آن منجی عالم بشریت، ظهور کرده و عطر دل انگیز عدالت و معنویت را در فضای غم زده و ستم دیده دنیای امروزی بپراکند.

بعضی معتقدند شر و فساد و بدبختی جزو جدا نشدنی حیات بشری است، بنابراین زندگی بی ارزش است و عاقلانه ترین کارها خاتمه دادن به حیات بشر است. برخی حیات بشری را ابتر می دانند و معتقدند که بشر در اثر پیشرفت حیرت آور تکنیک در نیمه راه عمر و بلکه در آغاز رسیدن به بلوغ فرهنگی به احتمال زیاد به دست خود، نابود می شود.

پیامبراکرم (ص ) در این باره فرمودند خوشا به حال منتظرانی که به حضور قائم برسند آنان که پیش از قیام او نیز پیرو اویند با دوست او عاشقانه دوستند و موافق و با دشمن او خصمانه دشمنند و مخالف.

امام صادق (ع ) فرمودند: لیعدن احدکم لخروج القائم و لو سهما فان الله اذا علم ذلک من نیته رجوت لان ینسی فی عمره حتی یدرکه و یکون من اعوانه و انصاره می بایست هر یک ازشما برای قیام قائم، اگر چه یک تیر تهیه کند. همانا خداوند هنگامی که این نیت را در او می بیند امیدست که عمرش را طولانی سازد تا آنکه او را دریابد و از یاران و یاوران او باشد.

امام جعفر صادق (ع ) در حدیثی دیگر که بخشی از آن ذکر شد می فرماید: هر کس خوش دارد در شمار اصحاب قائم باشد باید در عصر انتظار مظهر اخلاق نیک اسلامی باشد. چنین کسی اگر پیش از قیام قائم درگذرد، پاداش او مانند کسانی باشد که قائم را درک کنند و به حضور او برسند پس (در دینداری و تخلق به اخلاق اسلامی ) بکوشید و درحال انتظار ظهور حق به سر برید.این (کردار پاک و افکار تابناک ) گوارا باد بر شما ای گروهی که رحمت خدا شامل حال شماست . در حدیثی دیگرهم امام محمدباقر(ع ) می فرماید: تقوی پیشه سازید و بار سنگین انتظار را به کمک ورع و پارسایی به منزل رسانید و باکوشش بسیار در عبادت و اطاعت خدا.

* مفهوم مسئله انتظارِ

انتظار، معمولاً به حالت کسى گفته مى شود که از وضع موجود ناراحت و براى ایجاد وضع بهتر و مطلوبى در تلاش است . مسئله انتظارِ انقلاب و حکومت عدل حضرت مهدى(عج) نیز از همین قبیل است. فردى که ظهور را انتظار مى کشد، از وضع موجود ناراحت و ناراضى و خواهان وضعى بهتر است. این دو حالت، سرچشمه دو عملکرد است: یکى این که، هرگونه همکارى و هماهنگى با عوامل ظلم و فساد و تباهى را ترک کند و دیگر این که از نظر جسمى و روحى; مادى و معنوى، خود را براى شکل گرفتن وضع و انقلابى جدید آماده کند.

انتظار نه تنها موجب خمودى و خاموشى، تحمل فساد و آلودگى در جامعه نمى شود؛ بلکه عاملى محرک است. در حقیقت، در این مفهوم نوعى مبارزه با وضع موجود و نوعى تغییر تاکتیک در مبارزه با دشمن نهفته است.(1)

درروایات رسول خدا(ص) داریم، انتظار فرج بهترین عبادت است. و از على بن حسین(ع) است. کسى که در عصر غیبت قائم ما، بر ولایت ما ثابت و پایدار باشد، خداوند پاداش هزار شهید، همچون شهداى بدر و اُحُد را به او اعطا می کند.

و همچنین از امام صادق(ع) تأکید شده است. منتظر امام دوازدهم، همچون کسى است که پیشاپیش رسول خدا(ص) شمشیرش را کشیده است و از او حمایت مى کند.(2)

تعبیراتى که در این روایات به چشم مى خورد، حاکى از این است که انتظار ظهور و انقلاب جهانى حضرت مهدى (عج) توأم با مرحله اى ویژه از جهاد وسیع و دامنه دار است. این نوع انتظار، آخرین شکل از مبارزه با دشمن است. در این روایات، از انتظار به ریخته شدن خون در راه خدا، جنگیدن زیر خیمه رسول الله و حضرت ولى عصر، و بالاترین عبادت تعبیر شده است. قرآن مى فرماید: وعد الله الذین ءامنوا منکم و عملوا الصـلحـت لیستخلفنّهم فى الأرض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکّننّ لهم... و لیبدّلنّهم من بعد خوفهم أمناً...؛(نور، 55) خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده اند و کارهاى شایسته کرده اند، وعده داده است که حتماً آنان را(حکم ران و) جانشین روى زمین قرار دهد؛ همان گونه که به پیشینیان آن ها خلافت روى زمین را بخشید؛ و دین و آئینى را که براى آنان پسندید، به سودشان مستقر می سازد و ترسشان را به ایمنى و آرامش مبدل مى کند...

در روایات آمده است که این آیه درباره حضرت مهدى (عج) نازل شده است.(3)

* ضرورت انتظار

فلسفه خلقت، عبادت و عبودیت است که حقیقت عبودیت، تقرب به خدا است و فلسفه بعثت نیز طبق آیات متعدّدی از قرآن کریم، توحید و عدالت اجتماعی معرفی شده است و مهم ترین ضرورت قیام موعود جهانی نیز پرکردن زمین از عدل و قسط است.منتظر مهدی موعود(عج ) تابش انوار تابناک ولایت را بر سراسر هستی می نگرد و از ناامیدی و تباهی دور می ماند و هر لحظه در امیدواری به سر می برد . قدرت عظیم ولایت همه قدرت های ستمگر جهانی را به زانو درمی آورد و سرتاسر گیتی را در اختیار نیروهای شگفت انگیز مصلح جهانی قرار می دهد . یکی از اثرات مهم انتظار این است که افراد را از تسلیم شدن در برابر آلودگی ها و حل شدن در فساد محیط و خودباختگی در مقابل عوامل منحرف کننده داخلی و خارجی بازمی دارد .

باید به این نکته تأکید کرد که روح و جوهر اصلى انتظار ، همان مقاومت و صبر است . کسى که منتظر تحقق یافتن هدف آرمانى است باید تا فرا رسیدن زمان پیدایى هدف و شکل گرفتن آرمان ، پایدارى و شکیبایى کند و تاب و توان از دست ندهد ، و هر ناملایمى را در آن با بردبارى بپذیرد ، و چون صبر و پایدارى را از دست داده است ؛ زیرا که پایدارى و صبر ، تحقق بخش جوهر انتظار است . انتظار ظهور منجى هیچ گاه به حقیقت نمى پیوندد مگر در صورتى که سه عنصر اساسى در آن محقق گردد:

1- عنصر عقیدتى : شخص منتظر باید ایمان راسخى به حتمى بودن ظهور منجى و نجات بخشى او داشته باشد.

2- عنصر نفسانى : زیرا شخص منتظر باید در حالت آمادگى دائمى به سر ببرد.

3- عنصر عملى و سلوکى : شخص منتظر باید به قدر استطاعت خود در سلوک و رفتارش

* مفهوم انتظار از منظر مقام معظم رهبری

انتظار فرج‏ ... یعنی، انتظار حاکمیت قرآن و اسلام. شما به آنچه فعلاً جهان در آن قرار دارد، قانع نیستید. حتی به همین پیشرفتی هم که با انقلاب اسلامی به دست آوردید، قانع نیستید. می‏ خواهید باز هم به حاکمیت قرآن و اسلام، نزدیک‏تر بشوید. این انتظار فرج‏ است. انتظار فرج، یعنی، انتظار گشایش از کار انسانیت ...

...در سطح دنیا انسانیت‏ فرج می‏ طلبد؛ اما راه فرج‏ را نمی‏داند. شما ملت انقلابی مسلمان، باید با حرکت منظم خود در تداوم انقلاب اسلامی، به فرج جهانی انسانیت نزدیک بشوید و شما باید به سوی ظهور مهدی موعود(عج) و انقلاب نهایی اسلامی بشریت که سطح عالم را می گیرد و همه این گره‏ ها را باز می کند. قدم به قدم، خودتان نزدیک بشوید و بشریت را نزدیک کنید. انتظار فرج‏ این است. (4)

انتظار ظهور امام زمان(عج)، به معنای انتظار برای پر شدن جهان از عدل و داد و عدالت ‏برای همه انسان ها [و] انتظار رفع ظلم از صحنه زندگی بشر و انتظار فرا رسیدن دنیایی برتر از لحاظ معنوی و مادی است. (5)

انتظار به معنای اشتیاق انسان، برای دسترسی به وضعی برتر و بالاتر است و این حالتی است که بشر همیشه باید در خود حفظ کند و پیوسته در حال انتظار فرج الهی باشد.

گشایش ابواب رحمت و معرفت و سرازیر شدن سرچشمه ‏های معرفت ‏بر دل انسان، یکی از عمومی ‏ترین نمونه‏ های انتظار فرج است. (6)

انتظار ظهور، اشتیاق انسان‏های صالح برای گسترش عدالت است.(7)

انتظار؛ یعنی، دل سرشار از امید بودن نسبت ‏به پایان راه زندگی بشر؛ ممکن است کسانی آن دوران را نبینند و نتوانند درک کنند (فاصله هست)؛ اما بلاشک آن دوران وجود دارد. (8)

...مردم ما، ولی الله اعظم و جانشین خدا در زمین و بقیه اهل بیت پیامبر را، با نام و خصوصیات می‏ شناسند؛ از لحاظ عاطفی و فکری با او ارتباط برقرار می‏کنند؛ به او می‏گویند؛ به او شِکوه می‏برند؛ از او می‏ خواهند و آن دوران آرمانی (دوران حاکمیت ارزش‏ های والای الهی بر زندگی بشر) را انتظار می‏ برند. این انتظار دارای ارزش زیادی است. این انتظار به معنای آن است که وجود ظلم و ستم در عالم، چشمه امید را از دل‏ های منتظران نمی‏زداید و خاموش نمی ‏کند. اگر این نقطه امید در زندگی جمعیتی نباشد، چاره ‏ای ندارد جز این‏ که به آینده بشریت، بدبین باشد. (9)

قبل از ظهور مهدی موعود(عج)، در میدان‏ های مجاهدت، انسان‏ های پاک امتحان می‏ شوند. در کوره‏ های آزمایش وارد می‏ شوند و سربلند بیرون می ‏آیند و جهان به دوران آرمانی و هدفی مهدی موعود - ارواحنا فداه - روز به روز نزدیکتر می‏ شود. این، آن امید بزرگ است. (10)

انتظار و امید، به انسان جرات اقدام و حرکت و نیرو می ‏بخشد و شیعیان و پیروان آن حضرت، باید کسب آمادگی معنوی، روحی و ایمانی را جزو وظایف خود بدانند و سرمایه عظیم امید، ایمان و نورانیت را در خود ایجاد کنند تا در حرکت جهانی امام زمان (عج)، در ردیف نزدیکان (خواص)، یاران و همکاران آن حضرت قرار گیرند. (11)

* ظهور امام زمان (عج) درسیره قرآن واحادیث ائمه اطهار(ع )

انتظار فرج واژه آشنایی است که یکی از بزرگترین دگرگونی های جهان را به همراه دارد، دگرگونی برای آن عده از افراد که بی صبرانه در اقیانوس متلاطم زندگی، سفینه نجات را می طلبند تا با تنها ناخدای کشتی حق و عدالت به سرزمین خوشبختی ها قدم گذارند، در همان سرزمینی که صلح، صفا، برابری، برادری، امنیت، رفاه و آسایش و ... حاکم باشد، قرآن کریم هم می‏فرماید: ما از پیش اطلاع داده‏ایم که وارث اصلی زمین، بندگان‏ صالح و شایسته ما خواهند بود. برای همیشه زمین در اختیار ارباب شهوت و غضب و بندگان جاه و مقام و اسیران هوای نفس نیست .

پیامبر اکرم (ص) فرمودند : آدمی تعجّب می کند از وفور ایمان مردم آخرالزمان که پیامبری را ندیدند و امام آسمانی را زیارت نکردند و تنها ایمان به سطوری می آورند که بر روی کتاب های باقیمانده از وحی و کلمات معصومین نقش بسته است. ( کتاب حکیم )

پیامبر اکرم (ص) فرمودند : خداوند از بنده مؤمنش قول گرفته که سختی ها را در دنیا به جان بخرد آن گونه که نان آوران خانه از زیر دستان خود پیمان می گیرند که در غیبت او چهار چوب های مورد نظر را محترم دارند. هر چه به زمان ظهور نزدیکتر می شوید به افکار و اعمالتان پوشش تقیه بیشتری دهید. ( کتاب بحارالانوار جلد 67 )

پیامبر اکرم (ص) فرمودند : دنیا به پایان نمی رسد تا اینکه مردی از اهل بیت من که هم نام من است سلطنت نماید. ( کتاب الملاحم و الفتن ص 154 )

امام علی (ع) فرمودند: از علائم ظهور آن است که به همدیگر بد گویید و یکدیگر را تکذیب کنید و از شیعیان من باقی نمی ماند؛ مگر به اندازه سرمه در چشم و نمک در غذا و چنین است، امتحانات زمان غیبت. ( کتاب بحارالانوار )

امام علی (ع): فرمودند: برای صاحب الزمان غیبتی است عظیم که باید در محور ایمان راسخ بود زیرا که خیلی ها از ما جدا می شوند حتّی آنها که به مقامات بلند رسیده اند.( اصول کافی جلد 1 )

امام حسین (ع) فرمودند: قیام کنندة این امت ، فرزند نهم من است که غیبتی طولانی دارد و هنگامی که تاریکی های غیبت ، همه جا را فرا می گیرد ؛ خفّاشان کور چشم و گرگان درنده به تقسیم اعتبارات و امتیازات او می نشینند. ( الزام النواصب ص 67 )

امام حسین (ع) فرمودند : فرزندم خلاصه انبیاء و عصاره اولیاء و ثمره اوصیای کریم است. ( کشف الغمه ج 3 ص 312 )

امام علی بن الحسین (ع) فرمودند: هر کس در غیبت فرزند مان استوار بر ولایت ما باشد خداوند پاداش یک هزار شهید مقتول در جبهه های احد و بدر با به او می دهد. ( کتاب بحارالانوار جلد 52 )

امام محمد باقر (ع) فرمودند : ایام ا... سه روز است ، یکی روز ظهور حضرت قائم (عج) و دیگری روز رجعت و سومی روز قیامت است. ( کتاب حکیم )

امام محمد باقر (ع) فرمودند: سلطنت قائم (عج) 309 سال است ؛ به مدتی که اصحاب کهف در غار به سر بردند. ( غیبت بن شاذان )

امام محمد باقر (ع) فرمودند : اصلاحات قائم، به مساجد نیز می رسد و هر مسجدی که ذی خود خارج باشد و ظواهرش اشرافی و اعیانی باشد در روز رهایی ویران می شود. ( بشارت الاسلام ص 235 )

امام جعفرصادق (ع) فرمودند: خدای تعالی اصحاب قائم (عج) ما را در یک لحظه مانند ابرهای پراکنده جمع می کند و اصحاب امام زمان (عج) برابرند با سپاه اسلام در جنگ بدر که 313 نفر بودند. ( کتاب حکیم )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : در دولت امام قائم (عج) راه میان مکه و مدینه با درخت خرما اتصال می یابد.( کتاب حکیم )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : در قیام آن سرور اولیا جمله مفسدین و بد خواهان و غاصبان حقوق اهل بیت نابود می شود.( کتاب حکیم )

امام جعفرصادق (ع) در تفسیر آیه62 سوره نمل می فرماید: امّن یجیب المضطرّ اذا دعاه و یکشف السّوء و ..... آیا کسی هست که به فریاد بیچاره در وقت ناله اش جواب دهد و رفع نگرانی ها را نماید ؛ فرمود: این کلام در مورد قائم وارد شده و اوست که هر لحظه خدا را می خواند برای دفع دشواری و به زودی پروردگار، وی را بر کرسی اقتدار جهانی می نشاند.( الزام النواصب ص 172 )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند: مردم در انتهای غیبت از دین خارج می شوند گروه گروه ، آنچنانکه در صدر اسلام دسته دسته وارد می شدند. ( الملاحم و الفتن ص 144 )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند: این امر مقدس (ظهور) به وقوع نمی پیوندد ؛ مگر زمانی که تمامی گروه ها به حکومت برسند و خود را نشان دهند تا آن که نگویند کار امام را ما نیز می توانستیم انجام دهیم.( کتاب میزان الحکمه الحدیث )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : زمانی قیام صورت می گیرد که جهان بشریت به یک سوم جمعیت ، تقلیل یافته باشد و امواج بلایای طبیعی دو سوم را نابود کند. (منتخب الاثر ص 453 )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : در روزگاری که جهان مهیای نزول عذاب های سنگین است در خانه ات خلوت نما و کمتر در محافل رسمی و شلوغ شرکت کن. ( الزام النواصب ص 180 )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند: به وقت ظهور ، نشاط و شادی به برزخ نیز سرایت می کند و مؤمنان از فشارهای آن دیار راحت می شوند. ( غیبت نعمانی ص 167 )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند : مغرب زمین در برابر قوای او سر تعظیم فرود می آورد و مصلح کل برایشان مسجدی بنا می کند. (کتاب حکیم )

امام جعفر صادق (ع) فرمودند :نوروز ، تنها در زمان ظهور قائم ما اهل بیت واقعیت می یابد که خداوند ما را بر تمامی خبائث و رذائل مسلّط می گرداند. ( بحارالانوار جلد 52 )

امام موسی کاظم (ع): خداوند به هنگام ظهور قائم (عج) دین حق را بر جمع ادیان باطله پیروز می گرداند .( کتاب حکیم )امام مهدی(عج) فرمودند : نفرین خداوند و ملائکه و مردم گرویده بر کسی که تعدّی نماید به حقوق و اعتباراتم. ( کتاب کمال الدی )

امام صادق (ع ) می فرمایند : المهدی اذا خرج یفرح به جمیع المسلمین : خاصتهم و عامتهم : چون مهدی (عج ) خارج شود و ظهور نماید از همه مسلمانان رفع گرفتاری شود و برای همه آنها اعم از خواص و عوام فرج حاصل گردد . (12 )

رسول اکرم (ص ) در وصف مردمان آن روز می فرمایند : یفرج الله بالمهدی عن الامه یملا قلوب العباد عباده و یسعهم عدله به یمحق الله الکذب و یذهب الزمان الکلب و یخرج ذل الرق من اعناقکم : خداوند به وسیله مهدی (عج ) از امت رفع گرفتاری می کند دل های بندگان را با عبادت و اطاعت پر می کند و عدالتش همه را فرا می گیرد. خداوند به وسیله او دروغ و دروغگویی را نابود می سازد خوی درندگی و ستیزه جویی همچون سگان را از بین می برد و ذلت بردگی را از گردن آنها برمی دارد (13 )

نه تنها انسان ها بلکه همه حیوانات و گیاهان و حتی جمادات هم از خیر و برکت ظهور حضرت مهدی (ع ) بهره مند می شوند : فعند ذلک تفرح الطیور فی اوکارها و الحیتان فی بحارها و تمد الانهار و تفیض العیون و تنبت الارض ضعف اکلها : در آن هنگام پرندگان در لانه های خود و ماهیها در دریاهایشان شادمان می شوند و رودخانه ها جاری شده و چشمه ها می جوشد و زمین چند ین برابر محصولات خود را می رویاند . (14 )

* علامت ظهور قائم(عج)

نـشانه هاى تخلف ناپذیر ظهور امام مهدى(عج) که بى هیچ تردیدى مقارن ظهور آن حضرت رخ می دهد و ارتباط گسست ناپذیرى با آن دارند، پنج نشانه ند. بـرخى از این پنج نشانه، اندکى پیش از ظهور و برخى چند ماه پس از آمدن آن گرامى و برخى اندکى پیش از قیام نجات بخش و جهانى آن حضرت ، پدیدار می شود. در ایـن مـورد، روایـات بـسـیـارى وارد شده است که با اندک تفاوت در ترتیب پیدایش این علائم و نشانه ها، آنها را نشان مى دهد.

امام صادق(ع) در این مورد فرمود: خـمـس قـبل قیام القائم علیه السلام : الیمانى و السفانى و المنادى ینادى من السماء و خسف بالبیداء و قتل النفس ‍ الزکیة .(15) پیش از قیام مهدى علیه السلام پنج رخداد بزرگ در پیش است:

1 ـ جنبش ترقى خواهانه مرد یمنى، 2 ـ جنبش ارتجاعى سفیانى، 3 ـ نداى روح بخش آسمانى، 4 ـ فرو رفتن زمین، 5 ـ و قتل نفس زکیه

امام در ادامه فرمود: قـبـل قـیـام القـائم خـمـس عـلامـات مـحـتـومـات : الیـمـانـى و السـفـیـانـى و الصـیـحـة و قتل النفس الزکیة و الخسف بالبیداء.(16) پیش از قیام قائم ، پنج علامت و نشانه مهم در پیش است: جـنـبـش مـردم تـرقـى خـواه یـمـنـى، جـنـبـش ارتـجـاعـى سـفـیـانـى، نـداى آسـمـانـى، قتل نفس زکیه و فرو رفتن زمین.

* نتیجه گیری :

انتظار فرج اصل و ارزشی والا و شریف است که همچون سایر ارزشهای برخاسته از متن فرهنگ و تفکر اسلامی آثاری عظیم به بار می آورد و تحولی شگرف در فکر و اخلاق و عمل منتظران در همه ابعاد فردی اجتماعی فرهنگی و سیاسی ایجاد می نماید و در پی آن حرکت و تلاش های مستمر در مسیر تحقق اهداف اسلامی به وجود می آورد.

در جامعه ای که دین در آن نقشی ندارد و مردم آن در انتظار آینده ای بهتر نیستند سرخوردگی از زندگی قتل و خون ریزی و خودکشی به چشم می خورد و عواملی مانند فقر و تنگدستی ظلم و ستم تجاوز و قانون شکنی بی اعتنایی به حقوق انسان ها و مانند آن موجب یاس و ناامیدی انسان ها می شوند؛ زیرا به خدا و آینده امیدی ندارند و تنها راه نجات خود را در خودکشی می ندارند با دست زدن به این جنایت نه تنها دنیا و آخرت خود بلکه خانواده و جامعه خود را به تباهی می کشانند. ولی شخصی که حالت انتظار را در خود به وجود آورده و هر لحظه امیدوار است تابش انوار تابناک ولایت را بر سراسر هستی می نگرد و هیچ گاه حاضر نیست دست به این گونه جنایات بزند یا زندگی عده ای دیگر را به تباهی بکشد بنابراین مسئله انتظار فرج برای او گشایش است و زمینه گریز از ناامیدی و تباهی را فراهم می کند.

مسئله انتظار و ظهور منجی و مصلح بشر را نیز می توان از دیگر عوامل تحول اجتماعی و تاریخی دانست. این مسئله نشأت گرفته از دین و اعتقادات مذهبی انسان است، لذا این موضوع از دیر زمان مطرح بوده و همه ادیان به ظهور منجی و مصلحی در آخر الزمان بشارت داده و درباره آن سخن گفته اند. اما گاهی، برخی افراد انتظار را به گونه ای معنا می کنند که جز ضعف و تسلیم و ویرانگری و اسارت بخشی، مفهومی ندارد. مسئله انتظار و ظهور منجی در ادیان مختلف و آرمان قیام و انقلاب حضرت مهدی(عج) در اسلام، یک فلسفه بزرگ اجتماعی است که آینده اش روشن و شفاف را به بشریت نوید می دهد؛نه آینده ای تیره و تار.

امروز بیش از هر روز دیگر نیاز به بازخوانی اندیشه امام احساس می شود. امروزی که به نظر می رسد دو گفتمان تحجر و عدالت در مقابل هم اند و اندیشه انتظار سازنده در حال به حاشیه رانده شدن از سوی برخی از گروه هایی است که با انقلاب ما هماهنگی ندارند. حفظ و گسترش اعتقاد دینی و شناخت درست اعتقادی و عملی که وسیله ی تشخیص حق از باطل است در روزگار متصل به ظهور مفیدتر بلکه لازمتر است . چنانکه در احادیث رسیده است و این بدان علت است که تنها دارندگان عقیده و عملند که در مسائل و حوادث پیش از ظهور گم نمی شوند و دچار تردید نمی گردند و حق را تشخیص می دهند. آری آنان که اعتقاد صحیح و عمل صالح داشته باشند به تصدیق و تأیید مهدی (ع ) مبادرت می کنند و به سعادت بزرگ می رسند. این است که تا به هنگام ظهور مهدی یعنی هنگامی که فریاد او به گوش همگان برسد باید اعتقاد صحیح و عمل صالح در مردم منتظر حفظ گردد.

در احادیث و تعالیم از اهمیت ایمان در عصر غیبت به گونه هایی عجیب یاد شده است و منتظران مؤمن دارای مقام و منزلت شمشیرزنان در رکاب پیامبر دانسته شده اند از این بالاتر پیامبر اکرم آنان را برادران خود خوانده است . همچنین از نظر خردمندی و بصیرت واعتقاد و اخلاص، مورد ستایش بسیار قرار گرفته اند. دلهای منتظران مؤمن در سخن امام صادق (ع ) که سپس نقل می شود چونان قندیل های روشن توصیف شده است .

پیامبر اکرم (ص ) خطاب به اصحاب خود می فرماید: ... شماها اصحاب من هستید، لیکن برادران من مردمی هستند که در آخرالزمان می آیند. آنان به نبوت و دین من ایمان می آورند با اینکه مرا ندیده اند... هر یک از آنان اعتقاد و دین خویش را با هر سختی نگاه می دارد چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک با دست، پوست می کند. با آتش بر دوام چوب داغ را در دست نگاه می دارد. آن مومنان مشعلهای فروزانند در تاریکیها. خداوند آنان را از آشوبهای تیره و تار (آخرالزمان ) نجات خواهد داد. لاحدهم اشد بقیة علی دینه من خرط القتاد فی اللیلة الظلماء او کالقابض علی جمر الغضا اولئک مصابیح الدجی ینجیهم الله من کل فتنة غبراء مظلمة .

با انتظار ظهور مقام ولایت امام زمان (عج) در قلب و جان منتظر تثبیت می گردد و موجب شناخت بیشتر این مقام می شود و منتظر روزی است که قدرت الهی به دست آن حضرت آشکار شود و همه طاغوتیان جهان را که زالوصفت به مکیدن خون ضعیفان پرداخته اند به سزای اعمال ننگینشان برساند و با صلابت و قدرت عظیم ولایت به همه جهانیان ثابت و روشن کند که کسی دارای مقام امامت و ولایت است که بتواند قدرت خدا را ظاهر و آشکار نماید.این اندیشه و اعتقاد یک فرد منتظر است. بنابراین انتظار ظهور همراه با اعتقاد به عقاید و معارف اصیل دین است ؛ چون انتظار بذر معرفت و شناخت اعتقادات را در اذهان منتظران بارور می کند و به آنان تفهیم می کند که سرانجام سراسر گیتی تحت سیطره قدرت ولایت سر و سامان می یابد و قدرت عظیم و ناشناخته ولایت همه قدرت های ستم گر جهان را به زانو درمی آورد و تمدن مادی جهان در برابر دریای بیکران ولایت الهی تاب نیاورده و عالم در اختیار نیروهای شگفت انگیز مصلح جهان قرار می گیرد .(17 )

معتقدان به اصل انتظار در برابر بی عدالتی ها ایستادگی نموده و هرگز تسلیم زورگویی های مستکبران نمی شوند و همواره از طریق برطرف ساختن نارسایی ها زمینه تشکیل حکومت عدل جهانی را فراهم می کنند و در این راستا اگر در برهه هایی از زمان به جهت تسلط بیش از حد زورمداران و طاغوت ها دچار انواع شکنجه ها و فشارها شوند نه تنها روحیه خود را نمی بازند بلکه ضمن یادآوری وعده صدق پیامبر اکرم (ص ) که فرمودند : اگر از عمر دنیا فقط یک روز باقی باشد خداوند متعال آن یک روز را به اندازه ای طولانی خواهد ساخت تا مردی از فرزندان من که نامش نام من و کنیه اش کنیه من است ظهور نماید و زمین را پس از پر شدن از ظلم وستم با عدل و داد پر سازد . (18 )

امام باقر (ع) فرمود: آیا مگر آنها قرآن نمی خوانند؟ قرآن می فرماید: و یوم نَحشر مِن کُلِّ اُمّةٍ فوجاً (19)؛ و روزی فرا می رسد که ما از هر امتی گروهی را زنده کرده و محشور می کنیم.(20)

این آیه به روشنی دلالت می کند بر اینکه قبل از قیامت، گروه هایی از مردم زنده می شوند و به این دنیا باز می گردند. چرا که اگر منظور این آیات برگشت در روز قیامت بود، باید می فرمود: همه مردم محشور می شوند نه برخی از آنان. چنانکه خداوند در آیه دیگری به حشرِ روز قیامت اشاره کرده و فرمود: و یوم نُسیّرُ الجبال و تریَ الارضَ بارزةً و حشرناهم فلم نُغادِر مِنهم احداً (21)؛ روزی را به خاطر بیاور که کوه ها را به حرکت در آوریم و زمین را آشکار و مسطح می بینی و همه انسان ها را بر می انگیزیم حتّی یک نفر هم از آنان را فروگذار نمی کنیم.

بنابراین، قرآن نه تنها به موارد و مصادیق رجعت در این دنیا اشاره کرده، بلکه به رجعت گروهی نیز قبل از قیامت تأکید دارد. سیّد مرتضی، از دیگر اندیشمندان بلندپایه مکتب اهل بیت(ع) در مورد رجعت و توضیح سخن امام باقر(ع) می گوید:خداوند متعال در آستانه ظهور حضرت مهدی(عج) گروهی از اموات شیعه را زنده می کند تا به ثواب نصرت و یاری آن حضرت نائل آمده و برقراری دولت حَقّه مهدوی را نظاره کنند و طعم شیرین حکومت آن گرامی را بچشند و گروهی دیگر از دشمنان اهل بیت(ع) را محشور می گرداند تا از آنان قبل از قیامت انتقام گرفته و آنان نیز در این دنیا ذلّت و خواری کفر و نفاق را احساس نمایند.(22)

آری، انتظار فرج گرچه در ظاهر تعلق به شیعیان دارد، اما در عالم واقع هرکس به نوعی و به هر زبانی موضوع انتظار قدوم آن موعود آسمانی را در صفحه دل خود دارد. مردمانی که از نابرابری، تبعیض و زورگوئی و حق کشی ها به جان آمده اند و به دنبال انیس تنهائی و مرهم گذار دردهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی می گردند تا در پرتو حکومت وی نَفَسی تازه کرده و آرامشی را در زندگی احساس کرده و طعم شیرین عدالت و اخلاق و انسانیت به معنای واقعی را بچشند.

* منابع و پی نوشت ها:

1. پیام قرآن، آیت الله مکارم شیرازى و دیگران، ج 9، ص 444 ـ 452

2. بحارالانوار، علامه مجلسى(رحمه الله)، ج 52، ص 122 ـ 150

3. بحارالانوار، علامه مجلسى(رحمه الله)، ج 51، ص 54.

4. خطبه نماز جمعه 29/3/60.

5. کیهان 8/10/75.

6. همان.

7. کیهان هوایی 12/10/75.

8. سخنرانی قم 30/11/70.

9. سخنرانی قم 30/11/70.

10. سخنرانی قم 30/11/70.

11. جهان اسلام 9/11/72.

12. الامام المهدی ص 343.

13. بحارالانوار ج 51 ص 75.

14. بحار ج 52 ص 304.

15. اکـمال الدین ، صدوق ، ج 2، ص 649، غیبت طوسى ، ص 267، با اندک تفاوت در ترتیب علائم پنجگانه و بحارالانوار، ج 52، ص 203.

16. اکمال الدین ، ج 2، ص 650 و بحار الانوار، ج 52، ص 204.

17. شهید آیت الله دستغیب ولایت ص 94.

18. بحارالانوار ج 51 ص 74.

19. نمل / 83.

20. عصرالظهور، ص 333.

21. کهف / 47.

22. مع الشیعة الامامیة، ص 139.